LHOMOND: “DE VIRIS ILLUSTRIBUS URBIS ROMAE”  

XXVI. OCTAVIO AUGUSTO

83. Octavio en el asedio de Módena:

    1. Octavius, Iuliae nepos, cum patrem suum quattuor annos natus amisisset, a Caesare, Iuliae fratre, adoptatus est. 2. Audita Caesaris morte, nomen Caesaris sumpsit et, copiis statim conscriptis, opem Decimo Bruto tulit, qui ab Antonio Mutinae oppugnabatur. 3. Cum autem urbem oppugnatam inire non posset, ad Brutum pro nuntiis columbas misit. 4. Quibus fame confectis, litteras ad collum alligabat; deinde a loco moenibus proximo columbas mittebat. 5. Eae autem alta aedificia petebant, ubi cibum, Bruti iussu depositum, inveniebant: ita facile capiebantur.

84. Ilegalidades y crueldad de Octavio:

    1. Postea ad Urbem accessit, et quadringenti milites, ad senatum missi, consulatum ei postulaverunt. 2. Cunctante senatu, legationis princeps, ostendens gladium, in ipsa curia clamavit: “Hic faciet, nisi vos feceritis.” 3. Ita milites Octavium Caesarem, nondum viginti annos natum, vi consulem fecerunt. 4. Qui adversus inimicos crudeliorem quam ipse Sulla se ostendit: ne pueris quidem pepercit. 5. Societate cum Antonio facta, M. Bruto, qui Caesarem interfecerat, bellum intulit atque eum superavit.

85. Victoria en Accio; muerte de Antonio y de Cleopatra (31 a. C.):

    1. Postea Octavius ab Antonio iterum dissensit, quod is Octaviam, sororem Octavii, repudiaverat et Cleopatram, Aegyptiorum reginam, uxorem duxerat. 2. Cum eo apud Actium navale proelium iniit. 3. Victus est Antonius et fugiens Aegyptum petiit; Octavius Alexandriam, quo Antonius cum Cleopatra fugerat, brevi tempore expugnavit. 4. Antonius, omni spe sublata, mortem sibi ipse attulit. 5. Cleopatra vero, quam Octavius vivam capere atque in triumpho ducere volebat, aspidem afferri iussit, cuius morsu vitam amisit.

86. Octavio, dueño de Roma, recibe el título de Augusto:

    1. Tandem Octavius, hostibus victis, humanum se ostendit. 2. Postquam in ltaliam rediit, in urbem Romam triumphans intravit. 3. Tum bellis in toto orbe terrarum confectis, Iani portas sua manu clausit, quae antea bis tantum clausae erant: Numa regnante, ac primo bello punico confecto. 4. Tunc omnes, post tot mala, beatam vitam agere potuerunt 5. Octavio maximi honores a senatu concessi sunt. 6. Ipse “Augustus” nominatus est, mensisque “sextilis^” eodem nomine est appellatus, quod illo mense bellis civilibus finis erat impositus. 7. Etiam erga eos, quos inimicos cognoverat, humanus fuit. 8. Legentem olim unum e nepotibus invenit: cumque puer territus volumen Ciceronis, quod manu tenebat, veste tegeret, Augustus librum cepit, eoque statim reddito: “Hic vir, inquit, doctus fuit et patriam amavit.”

87. Augusto y los cuervos sabios:

    1.  Pedibus saepe per urbem ambulabat. 2. Post Actiacam victoriam, occurrit ei opifex quidam, corvum tenens qui magna voce dicebat: “Ave, Caesar, victor, imperator.” 3. Augustus, corvum miratus, magna pecunia eum emit. 4. Socius opificis, ad quem nihil ex illa pecu­nia pervenerat, dixit Augusto illum habere alterum corvum; quem afferri iussit Augustus. 5. Allatus corvus ea verba, quae didicerat, fecit: “Ave, Antoni, victor, imperator.” 6. Augustus, his verbis haud iratus, imperavit tamen ut socius particeps esset pecuniae ab opifice acceptae.

     7.  Quo exemplo incitatus, sutor quidam corvum docuit eodem modo; sed cum parum procederet, saepe corvo dicebat: “Operam perdidi!” 8. Tandem corvus coepit verba, quae ad laudem Augusti didicerat, bene proferre; quibus auditis, Augustus respondit: “Satis talium salutatorum habeo.” 9. Tum corvus forte ea verba addidit, quae saepe audiverat: “Operam perdidi!” 10. Augustus risit atque corvum emi iussit.

88. La amistad de Mecenas:

    1.  Augustus familiarem habuit Maecenatem, equitem Romanum. 2. Qui, cum apud principem gratia valeret, magna humanitate curavit ut omnibus prodesset, obesset nemini. 3. Miro modo Augusti animum flectebat, cum eum ira incitatum videbat. 4. Ius olim dicebat Augustus; Maecenas, cum timeret ne multos capitis damnaret, per multitudinem ad Augustum accedere contendit. 5. Quod cum frustra tentavisset, in tabella scripsit haec verba: “Surge tandem, carnifex!” eamque tabellam ad Augusti pedes iecit. 6. Qua lecta, Augustus statim surrexit; neminem eo die damnavit.

89. Sencillez de la vida de Augusto:

     1. Habitavit Augustus in parvis aedibus, ac per annos quadraginta in eodem cubiculo hieme et aestate mansit. 2. Idem tamen Romam tanta cura ornavit ut iure dicere posset: “Ego ex lateritia urbe marmoream feci” 3. Vestis ab uxore, aut a filia, aut a sorore facta ei grata erat. 4. Cibum quoque modicum capiebat. 5. Non magis quam septem horas dormiebat, somno saepe intermisso. 6. Cum audivisset senatorem quemdam, aere alieno oppressum, tamen optime dormire, culcitam eius emit. 7. Mirantibus amicis dixit: “Habenda est ad somnum culcita, in qua homo, qui tantum debet, dormire potuit.”

90. Los últimos momentos de Augusto (14 d. C):

    1. Tandem in Campaniam se recepit, ubi etiam senex cum comitibus saepe iocabatur. 2. Extremo vitae die amicos interrogavit: “Vitaene mimum satis commode egi?” 3. Addidit haec verba: “Vos omnes cum gaudio applaudite.” 4. Nolae quinque et septuaginta annos natus vitam amisit.